Azken egun hauetan, euskaldunon balizko jatorriari buruzko bi teorien ildo nagusiak entzuteko aukera izan dugu. Biak irizpide zientifikoetan oinarriturik daude; eta ez dut nik hau zalantzan jarriko, baina…
Lehengoa, ETB-1eko saio berri batean agertu zen, eta jadanik aski ezaguna zen teoria da: “euskalduntze berantiarra” delakoa, alegia. Teoria honen arabera, euskaldunon jatorria Piriniotako ipar izurialdean dago. Hain zuzen ere, gaskoierazko Sant-Bertrand de Comenge inguruko eskualdean (Comminges, frantsesez; Erromatarren garaian, Lugdunum Convenarum izenekoa). Teoria honen arabera, Erromatar Inperioaren azkeneko urteetan, eta herri barbaroek bultzatuta, mendebalderantz zabaldu ziren garai hartako euskaldunak edo baskoiak.
Catedral de Sant-Bertrand de Comenge
(Irudia: panoramio.com)
Teoria honen oinarri nagusiak hauexek dira:
1) gaurko EAE-ko mendi eta ibai nagusien izenak ezin dira gaurko euskaraz ulertu (Gorbeia, Anboto…), eta haietako batzuk agerizko zeltiar jatorria daukate (Deba, Nerbioi….)
2) Comenge eskualdean euskal kutsu nabarmena duten Erromatarren garaiko izkripzio ugari agertu dira, eta gaurko EAEn, aldiz, bat ere ez (Iruña-Veleiako grafitoak egiazkoak ez diren bitartean, noski). Izan ere, gaurko Zazpiak Bat delakoan agertutako izkripzio bakarra ekialdeko muturrean dago, Zuberoako Madalena baselizan, Atharratze eta Barkoxe artean.
3) Aldaieta eta beste aztarnategi batzuetan aurkitatutako hilobiak baskoi hauen hilobiak izango lirateke.
EHU-Euskal Herriko Unibertsitateko (benetan EAEkoa baino ez bada ere…) katedratiko multzo bat da teoria honen sustatzaile nagusia.
Martin Ttipia Kultur Elkartearen Bloga 